We willen meer groenten uit de Betuwe

Hoe krijg je meer groenten uit de Betuwe?

Verslag van de online bijeenkomst met landeigenaren en (potentiële) groentetelers op 18-1-2021
Gespreksleiding: Marieke Karssen, inleiding verzorgd door Kien van Hövell van Landgoed Grootstal en Anne van Leeuwen van Boerderij Bodemzicht.

Korte introductie Puur Betuws

Marieke vertelt dat Puur Betuws nu gestart is als een webshop, maar dat dat slechts het begin is. Puur Betuws is opgericht door Werkzaak Rivierenland (sociale werkgelegenheid) Cooperatie de Betuwse Fruitmotor (maak via het verkopen van een voedselproduct het Betuwse landschap ecologischer en productie circulairder) en Software coöperatie Food Value, die de software voor de webshop levert, maar ook aan de lat staat voor het sociaal maken van verkoopdata. 

Onze kernwaarden zijn:

  • Gezonder landschap, voedsel en biodiversiteit
  • Een gezondere economie, meer circulariteit en meer werkgelegenheid
  • Transparant en voor en door de mensen uit de regio
  • Het bredere maatschappelijke vraagstuk dragen

Puur Betuws wil dit veranderen, samen met jullie. Wij zijn een coöperatie met als doel om de vruchtbare Betuwse bodem steeds meer voedsel voor de eigen regio en bevolking te laten leveren op een manier die ook goed is voor de lokale economie, het milieu, het grondwater, het landschap, de sociale werkgelegenheid en de duurzaamheid. 

Samenwerken zit Puur Betuws dus in het bloed. We weken samen met de acht gemeentes die samen regio Rivierenland maken en breiden die samenwerking hopelijk vandaag verder uit. 

Vandaag kan eigenlijk niet mislukken. Alle uitkomsten zullen leerzaam zijn, Marieke gaat er van uit dat er in ieder geval allemaal mensen aanwezig zijn die willen dat er een stap wordt gezet.

Bekijk de introductie van Puur Betuws en het interview met Kien en Anne

Interview met Kien van Hövell en Anne van Leeuwen

Anne vertelt dat ze samen met Ricardo de generatieve boerderij Bodemzicht zijn begonnen. Hij is bioloog en ze zijn samen heel klimaatbewust en willen hun steentje bijdragen.

Kien is derde generatie landgoedeigenaar en ziet het land en met name de bodem steeds armoediger worden. Zij is dus sinds een jaar of zeven bezig om zich hierin te verdiepen. Hoe meer ze leert hoe meer ze ontdekt hoe erg het is gesteld met de bodem. De bodems zijn dood, verplet en alleen al vanuit generatiebewustzijn kan zij dit onderwerp niet meer loslaten. Wat geef je eigenlijk door aan de volgende generatie? Zij werkt inmiddels samen met andere landgoederen om deze verantwoordelijkheid steeds meer te nemen en wil alleen nog maar pachters op hun land die de bodem opbouwen.

Anne vertelt dat ze eerst heel veel geleerd hebben bij andere boeren, Richard Perkins bijvoorbeeld, en, dat ze een goed plan hadden gemaakt en toen pas gingen daten met landeigenaren. Ze raadt dit iedere beginnende boer aan, want dan pas weet je wie de juiste match is met jouw plan. 
Ze organiseren cursussen om boeren te leren hoe ze hun eigen plan kunnen maken.

Kien vertelt dat ze elkaar hebben leren kennen via Kees van Veluw van de WUR. Wat haar in Bodemzicht zo aansprak is dat de meeste boeren het product centraal hebben staan. Bij Bodemzicht staat het proces centraal, waardoor er veel meer waardes ontstaan: schoon water, meer biodiversiteit, een bodem die opbouwt… en die producten.

Marieke vraagt of Kien Bodemzicht er ook op afrekent? Nee, juist andersom, wij willen elkaar op dit punt juist steunen. Zelfs om hen te helpen bij het voor elkaar krijgen van nieuwe wet- en regelgeving en zo samen de transitie door te kauwen. Wel vraagt ze een marktconforme pacht. 

Anne heeft voor zichzelf juist heel veel meetbare waardes vastgelegd. Niet alleen ecologisch, en economisch, maar ook op het gebied van publieksbereik. Ze willen de boodschap verspreiden en een demonstratieboerderij zijn. We hebben niet alleen een afspraak gemaakt over geld, maar ook over CO2opslag en nog sterker, maar ook hoe we elkaar kunnen versterken. Dat is veel positiever. Ook als er tegenslagen komen zoals Corona. Niet elkaar afrekenen maar steunen. En samen maken we de samenleving ook sterker. 

Anne vertelt over haar boerderij, een regeneratieve boerderij op 5 hectare. Ze werken toe naar een no dig marketgarden op 1500 meter, die nu op 75% is ingericht. In het grotere gedeelte willen ze een silvopasture systeem aanleggen, met rijen bomen waartussen nu een zogenaamde kippentractor rijdt, en waar straks struiken komen te staan. Ze zijn in de herfst 2019 gestart met de groentetuin en de kippen. 

groentetuin
Hier zie je de no dig groentetuin. In april was dit nog een grasveld. Je kunt dus heel snel opstarten met groente en er ook al een grote productie af kan halen.

Als je zo’n no dig tuin begint, dan heb je dit ongeveer nodig om te starten:

  • Een watersysteem 3k, 
  • Heel veel compost en houtsnippers 200 ton compost en 200 kuub houtsnippers, samen 12k,
  • Gereedschap/kruiwagens, samen  1k,  want hun systeem is heel low qua mechanisatie
  • Kratten en emmers/verpakkingsmateriaal, 1k
  • Kwekerijmaterialen, 2k. 
  • Een koeler om groenten in op te slaan na de oogst, zeecontainermaat, 4k. 
  • Een kas is ideaal, rond de 7k

Reken op rond de 30k eenmalige input.

Doorlopend, moet je ieder jaar 2k investeren in zaden, ieder jaar weer voor 2k compost en  houtsnippers, reken op algemeen met 3k en je salaris: als je 1500 vierkante meter goed doet, is het topsport, en kun je er 20k salaris per persoon uit halen met 50 a 75k omzet. 

De marge heeft te maken aan wie je het verkoopt. Rucola heeft een veel hogere waarde per stukje tuin dan een ui, maar dan moet je er wel markt voor hebben. Curtis Stone in Canada is zijn tuin begonnen met 8k, in de suburbs. Richard Perkins is gestart met 24k maar had al infrastructuur staan. Neem deze cijfers dus als richtlijnen.

Vragen

Het coronajaar was heel lastig, vooral omdat Ricardo Corona kreeg en pas na 8 maanden weer beter was. Ook was hun markt geënt op restaurants. Ze zijn dus heel snel richting consumenten gaan bewegen, onder andere via het winkeltje op het landgoed en nu zijn ze bezig met eierdroppings in de stad.

Zijn jullie afhankelijk van vrijwilligers? Niet afhankelijk, maar het is wel heel veel hulp. Mensen vinden het leuk, maar het leidt ook tot een zekere mate van rommeligheid. Dit jaar willen ze de groep iets meer structureren naar een kleinere vaste groep en de grotere groep alleen bij incidentele grotere klussen, een plantdag bijvoorbeeld uit te nodigen. Dan werkt het heel goed.

Marieke oppert dat het wellicht een idee is om zoiets ook juist vanuit Puur Betuws te coördineren. Een grote vrijwilligersploeg die door diverse boeren ingeschakeld kan worden bij grote klussen.

Hilde vraagt hoe je de minderopbrengst compenseert, maar Anne pareert dat je bij dit type groenteteelt meer verdient dan bij reguliere akkerbouw en omdat het een gemengd bedrijf is, je weerbaarder bent. Zij verdienen ook aan hun eieren en hebben een gemengde afzetmarkt.

Hun kippenmobiel opereert volgens de methode van Allan Savory. Zo leveren ze eieren, maar bouwen ook de bodem op. 

Heb je nog vergunningen moeten aanvragen? 

Ze zitten er middenin: nu zijn er veel ontheemde agrarische kavels. De boerderijen worden verkocht en dan blijft er een klein stukje grond over zonder bouwvergunning. Dit zou prima gebruikt kunnen worden voor groenten, maar als je dit type landbouw wilt bedrijven moet je eigenlijk op het land kunnen wonen en zeker een werkstation neer kunnen zetten. En dat is iets waar veel bestemmingsplannen niet klaar voor zijn en waar veel startende boeren op vastlopen. Zij moeten die vergunning ook nog voor elkaar krijgen.

En dat is echt lastig: je mag zelfs geen pipowagen, geen kasje, geen container neerzetten. 

Anne wil hier echt een heel groot punt van maken. Hier moet je als startende boer niet naïef over zijn. Zoek dit echt goed uit voordat je koopt/begint. 

Kien geeft de tip om dit vooral ook goed te vertalen naar de taal en wereld van de vergunningverlener die moet dealen met de constante druk op de verrommeling van het landschap. Zorg dat jouw plan een zekere kwaliteit heeft, dat het er aantrekkelijk uitziet, of dat je kan samenwerken met een boer die al een leegstaande schuur heeft.

Waar haal je je compost vandaan. Die bestel je gewoon, bij Attero bijvoorbeeld. Na het eerste jaar komt het grotendeels uit je eigen systeem. Ook vanwege de mestboekhouding. Dat is ook een aandachtspunt.

Hoeveel uur per week werk je? Continu.

Hoe groot is de koeling? Die van hen is zo groot als een zeecontainer en die kost 4k

Hoe lang is de pacht? Ze hebben een zes jaar durende pachtovereenkomst die in principe verlengd wordt. Dat is ook een eis van hun financier. Ook dat is wat je uit moet zoeken. Zij willen graag bomen planten en vijvers aanleggen en dat doe je niet als je een heel los pachtverband hebt. 

Kien vertelt dat het pachtrecht heel rigide is en dat zij zich ook hard wil maken voor een veel meer op samenwerking gebaseerd pachtsysteem. En werken vanuit vertrouwen, en dat je daarom ook hetzelfde doel moet hebben.

Tip: je kunt de bomen en poelen laten financieren vanuit de Landschapsregeling. 

Ontwerp Bodemzicht
In deze schets zie je het ontwerp voor de 5 hectares Silvopasture (bomenrijen met daartussen andere teelten)

Wat kwam er uit de groepjes?

  • Opstartende tuinders kunnen en willen van elkaar leren
  • Opstartende tuinders kunnen hulp bij hun contact met gemeentes goed gebruiken. 
  • Begin met een goed businessplan, laat je overal uitnodigen en hou vol. 
  • Als wonen bij het land lastig is, een voedselbos is extensiever qua beheer. Daar hoef je niet direct naast te wonen. 
  • Het inweven van mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt vergt apart aandacht. Daar moet je soms ook echt apart financiering en begeleiding voor krijgen. 
  • Er zijn beginnetjes gemaakt van contact tussen landeigenaren en bedrijfstarters
  • Banken staan er nog heel conservatief in en zoeken aanvullende financiering. Een contract met Puur Betuws zou hier waarde kunnen hebben.
  • Wassen en verpakken moet je op je eigen bedrijf doen
  • No dig is een methode die heel schone groenten oplevert met weinig tot geen zand. 
  • Het opbouwen van vraag en aanbod moet je samendoen. Puur Betuws kan geen garanties geven, maar heeft wel constant sales force in de markt, zowel richting consumenten als professionele afnemers en organiseert ook de hele administratie en logistiek.
  • Als je een bomensysteem start kun je ondertussen, terwijl ze groeien, andere teelten of bijvoorbeeld een CSA starten.
  • Het maken van een goed teeltplan kost heel veel tijd. Je wil je bedden optimaal inrichten. Onderschat niet hoe veel tijd dat kost. Dus als we op dat punt een samenwerking tussen Puur Betuws en telers zouden willen, kun je dit in de (komende) winter (pas te) doen. 
  • Het is slim om een receptenmaker mee te laten lopen met de oplopende samenwerking. Wij hebben nu een tweetal koks in ons netwerk.
  • Komend jaar moeten we gewoon vanuit het aanbod gaan werken. 
  • En pakketten zijn voor startende tuinders helemaal het makkelijkst.

Interessante links